kutubhona

иш наҳийга мутлақо кирмайди. Қолаверса ҳадисларда ҳаромлиги келган тасвир васф қилиниб, хили белгилаб кўрсатиб қўйилган. У ҳам бўлса яратишга ўхшатишдир. Бунда мусаввир нарсани, яъни суратни вужудга келтириш жиҳатидан Яратувчига ўхшаб қолаётган бўлади. Суратни зеҳнидан олиб чизадими ёки олдидаги мавжуд аслидан олиб чизадими, иккала ҳолатда ҳам суратни вужудга келтиришдир. Чунки бунда ижодкорлик бор. Фотосурат эса бу турга кирмайди. Чунки у суратни ижод қилиш эмас ва унда ижодкорлик йўқ. Аксинча у мавжуд нарса соясини фильмда акс эттиришдир, холос. Шунинг учун у ҳадисларда ҳаромлиги айтилган тасвир туридан ҳисобланмайди. Бу ҳадисларда айтилган ҳаромлик унга тўғри келмайди. Қўл билан чизиладиган суратнинг ва фотосуратнинг бадиий воқелиги буни тўла қўллаб-қувватлайди. Чунки бу иккиси бир-биридан бутунлай фарқ қилувчи бошқа-бошқа навлардир. Қўл билан чизиладиган сурат билан фотосурат бадиий жиҳатдан ва ижод жиҳатидан бошқа-бошқадир. Мана шундан ҳам фотосурат мубоҳ бўлади.

Бу тасвир ҳақида эди. Энди тасвирланган суратга эга бўлишга келсак, агар масжид, намозгоҳ ва шунга ўхшаш ибодат учун тайёрлаб қўйилган жойда бўлса қатъан ҳаромдир. Бунга далил Ибн Аббос Росулуллоҳ с.а.в.нинг Каъбага то у ердаги суратлар ўчириб ташланмагунча киришдан бош тортгани ҳақида ривоят қилган ҳадисдир. Бу тасвирни тарк қилишни жазман талаб қилиш бўлиб, ҳаромликка далил бўлади. Аммо уйлар, идоралар, мактаблар каби ибодат учун тайёрланмаган жойларда суратларнинг бўлишига келсак, бунинг тафсилоти қуйидагича:

Биринчи: агар суратлар сояси йўқ бўлса уларни улуғлаш бўладиган жойга қўйиш ҳаром эмас, макруҳдир. Улуғлаш бўлмайдиган жойда бўлса зарари йўқ, жоиздир. Улуғлаш бўлиб қоладиган жойга қўйиш макруҳлигига далил Росулуллоҳ с.а.в.нинг суратлар бор пардани олиб ташлагани ҳақида Оиша р.а. ривоят қилган ҳадис ҳамда Жибрил а.с.нинг тимсоллар, суратлар ва ит бор уйга киришдан бош тортгани ҳақида Абу Ҳурайра ривоят қилган ҳадисдир. Бу макруҳликнинг улуғлаш бўлиб қоладиган жойга қўйилган суратларгагина хос эканига ва улуғлаш бўлмайдиган жойда бўлса зарари йўқ эканига далил эса Росулуллоҳ с.а.в.нинг илиб қўйилган суратли пардани олиб ташлагани ва сурат бор ёстиққа суянгани ҳақида Оиша р.а. ривоят қилган ҳадисдир. Жибрил а.с.нинг